Хазинаи байналмилалии асъор (ХБА) дар гузориши ахири худ гуфтааст, ки дар Тоҷикистон “рушди муассир” ба назар расида, соли 2025 рушди устувори иқтисодӣ дар сатҳи 7,5% пешгӯӣ мешавад. Ба гуфтаи коршиносони ин ниҳоди байналмилалӣ, ин яке аз баландтарини суръати рушд миёни кишварҳои минтақа буда, гувоҳи он аст, ки "иқтисоди Тоҷикистон барои минбаъд мустаҳкам шудан имконоти назаррас дорад".
Мутахассисони ин ниҳод, гуфтаанд, ки суръати баланди рушди иқтисоди Тоҷикистон ба омилҳои беруна, аз қабили баланд шудани содироти қувваи корӣ ва воридоти маблағ аз интиқолҳо, инчунин ислоҳоти дохилӣ вобаста аст, ки ба навсозии зерсохтор ва беҳбуди муҳити корӣ равона шудаанд. Вале барои устувор будани рушд ва гузаштани он ба тағйироти сифатӣ, муаллифони гузориш таваҷҷуҳ ба гуногунсамт кардани иқтисод ва беҳуди зерсохтори иҷтимоиро тавсия медиҳанд.
Аз лиҳози баробарии қобилияти харидорӣ, Тоҷикистон бо натиҷаи 6,1 ҳазор доллари байналмилалӣ, ки се баробар пасттар аз Қазоқистон аст (44,8 ҳазор доллар) аз кишварҳои ҳамсоя қафо мемонад. Ин зарурати талошҳои минбаъдаро дар самти баланд бардоштани талаботи истеъмолӣ ва беҳбуди меъёрҳои ҳаёт таъкид месозад.
Доллари байналмилалӣ (ё ки доллар аз рӯи баробарии қобилияти харидорӣ) - воҳиди шартиест, ки барои муқоисаи сатҳи зиндагӣ ва нишондиҳандаҳои иқтисодӣ бо назардошти фарқиятҳо дар нархи молу маҳсулот дар кишварҳои гуногун истифода мешавад.
Дар кишварҳои дорои нархи нисбатан паст ба молу хидматгузорӣ ММД-и номиналӣ бо доллари ИМА метавонад некӯаҳволии воқеии иқтисодиро ба таври назаррас паст нишон диҳад. Барои назардошти ин, доллари баробарии қобилияи харидорӣ ба бозҳисоби нишондиҳандаҳои иқтисодӣ ба тавре, ки онҳо бояд нархҳои дохилиро ба инобат гиранд, имкон медиҳад.
Масалан, агар дар Тоҷикитсон нарху хидмтагузорӣ нисбат ба гунаи мисол дар ИМА арзонтар бошанд, пас аз лиҳози баробарии қобилияи харидорӣ иқтисоди Тоҷикистон метавонад ба таври назаррас “пуриқтидортар” бошад, нисбат ба он, ки ин ММД-и номиналӣ бо долларро нишон диҳад.
Чолишҳои асосӣ ва имкониятҳо барои Тоҷикистон
Таҳлилгарони ХБА зикр мекунанд, ки Тоҷикистон ба мисли бисёр кишварҳои минтақа ба якчанд таҳдидҳо дар роҳи рушди иқтисодӣ дучор аст. Онҳо мегӯянд, ки сарфи назар аз суръати баланди рушд, сатҳи пасти даромад ва вобастагӣ ба омилҳои беруна (аз ҷумла интиқоли маблағҳо аз ҷониби муҳоҷирон) имконият барои татбиқи рушди дарозмуҳлати иқтисодиро метавонанд маҳдуд кунанд.
Барои ин тақвияти сармоягузорӣ ба сармояи инсонӣ, рушди соҳаи маориф ва тандурустӣ, инчунин баргузории ислоҳот дар муҳити тиҷорат тавсия дода мешавад.
Гуфта мешавад, ҷалби сармоягузориҳои хориҷӣ, рушди бозори дохилӣ ва беҳбуди зерсохтор аз самтҳои муҳим барои таъмини рушди бештар баробар ва фарогир (инклюзивӣ) маҳсуб меёбанд.
Муаллифони гузориш зикр мекунанд, ки Қазоқистон дар Осиёи Марказӣ мавқеи пешсаф дошта, мақоми кишвари бузургтар ва дар ҳоли рушд қарордоштаро аз лиҳози иқтисодӣ касб мекунад.
Бино ба маълумоти ХБА, соли 2025 рушди иқтисоди Қазоқистон 5,9%-ро ташкил хоҳад дод, ки аз нишондиҳандаи миёна дар ҷаҳон зиёдтар аст.
Дар ҳамин ҳол, афзоиши фаъолмандии иқтисодӣ дар кишварҳое чун Ӯзбекистон (6,8%) ва Қирғизистон (8,0%) ба мушоҳида мерасад, ки тибқи арзёбии ХБА, низ ба таҳкими мавқеи минтақа дар миқёси ҷаҳон мусоидат мекунад.
ХБ гуфтааст, ки то охири соли 2025 рушди устувори иқтисоди ҷаҳон дар сатҳи 3,3% пешгӯӣ мешавад.
Ҷараёни глобалӣ: Осиё дар ҳоли рушд буда, Аврупо суст мешавад
Дар сатҳи глобалӣ пешгӯиҳо барои кишварҳои рушдкунандаи Осиё мусбат боқӣ мемонанд. Чин ва Ҳиндустон - ду бозингари бузургтарини иқтисодии минтақа ба рушди устувор идома медиҳанд, ки мутаносибан дар сатҳи 4,8% ва 6,5% пешгӯӣ мешавад.
Дар Осиёи Марказӣ дар бароари Қазоқистон дар Тоҷикистон низ сатҳи баланди рушд боқӣ мемонад. Ин тамоюли бештар рушди фаъолона дар минтақаро таъкид месозад. Дар иқтисоди Иттиҳоди Аврупо бошад, аз ҷумла Олмон поинравии назарраси рушд пешгӯӣ мешавад, ки дар муқоиса бо Осиё рушди минтақаро камфаъолтар мегардонад.
Пешгӯии ХБА барои Тоҷикистон дар дурнамои кӯтоҳмулат мусбат боқӣ мемонанд, ки ба сатҳи баланди рушд марбут аст. Аммо барои ин рушди устувор, ба тағйироти сохторӣ дар дохили кишвар, беҳбуди сифати ҳаёт ва гуногунсамт кардани иқтисод таваҷҷуҳ зоҳир намудан лозим аст.
Ба Тоҷикистон на танҳо нигаҳдории суръати баланди рушд, балки ҷорисозии равишҳои бештар фарогир (инклюзивӣ) ва дарозмуҳлат зарур мебошад, то ки ҳарчи бештар имконоти иқтисодӣ самаранок истифода шуда, фарқият бо ҳамсоякишварҳо дар минтақа коҳиш дода шавад.
Руcский